Malem is een relatief jonge wijk die voltooid werd in de jaren 50. De wijk is helemaal omgeven door leie-armen en wordt dan ook vaak het eiland Malem genoemd. Malem was lang een onbewoonbaar moerasgebied .
Na de tweede wereldoorlog werd door het stadsbestuur beslist hier een sociale woonwijk te bouwen als herdenking aan de slachtoffers van de oorlog. Vanaf 1950 werd het gebied volgens het tuinwijkprincipe bebouwd in een opvallend homogeen ensemble van laagbouw en appartementen. Typisch voor Malem zijn de witte gevels en de zwarte daken. Op 22 juni 1952 werd de wijk die de officiële benaming "Wijk Heldenhulde" kreeg, ingehuldigd door de toenmalige koning Boudewijn. Kenners weten ook het het ontbrekende paneel van de Rechtvaardige Rechters hoogstwaarschijnlijk in Malem begraven ligt, maar we focussen hier verder op de winkels.
In den beginne waren er in Malem 12 winkeltjes. Met name een bakker, droogkuis, verfwinkel, viswinkel, kapster, slager, uitbeender, apotheek, horlogewinkel en drie kleine kruidenierswinkels.
Hier nog een foto van de verfwinkel in Heldenplein 22, later werd het o.a. ook nog een speelgoedwinkel, en een unieke foto van het bezoek van Koning Boudewijn bij de opening van de wijk.
De afgelopen jaren zaten we daar met studio Malem vaak te verven of andere dingen te malen. En als de koning op bezoek komt naar Malem, maken we daar animatiefilmpjes over met speelgoed. Of hoe verleden en heden in elkaar kunnen overvloeien.
In 2023 werd met het co-creatiefonds een oproep gelanceerd om te werken rond erfgoed in de buurten. We werden
één van de 13 geselecteerde projecten en dit was voor ons een ideale gelegenheid om dieper in te gaan op het bijzondere winkelverleden van Malem.
We maakte met de kinderen tal van tekeningen en maquettes, hier bv eentje van de droogkuis, meteen verwerkt in een filmpje.
Alle benedenverdiepingen rond het Heldenplein werden ingericht als winkels en handelszaken. Hier bestaan weinig beelden van, maar we vonden wel dit unieke historische filmpje over de aanleg van de Watersportbaan in 1955.
Op minuut 18 sec 55 wordt Malem aangehaald als voorbeeldwijk. Gedurende 3 seconden zien we het Heldenplein in beeld, en zie je duidelijk de luifels van de toenmalige winkeltjes.
Tijdens het cocreatiefonds maakten we niet alleen een expositie over winkelen met tal va maquettes en filmpjes (bv superman winkel, hoedenwinkel, boeddhawinkel of horlogewinkel ) maar we deden we vooral ook een experiment met een echt buurtwinkeltje die we de zonder winst winkel noemden :
In de beginperiode in Malem had je coöperatieve kruidenierswinkels van de toenmalige zuilen zoals de katholieken en de socialisten. Als je tot een bepaalde zuil behoorde, werd je veronderstelt je inkopen te doen bij de 'juiste' zuil wat de reden was dat je verschillende kruidenierszaken had.
Het hoofddoel van de coöperatieve was niet zoveel mogelijk winst maken, maar om om haar leden goed te kunnen bedienen. Door gezamenlijk aan te kopen, konden de prijzen gedrukt worden.
Dit kleinschalig model werkt lange tijd tot de grote supermarkten kwamen die op nog veel grotere schaal aankochten, en wel als grote doel winst hadden en ultra efficiënt werken.
Er is amper nog tijd voor babbelen en keuvelen, maar met zijn allen aanschuiven aan de kassa en snel afrekenen.
"Gij zult kopen" is de nieuwe religie, natuurlijk altijd aan de laagste prijs met elders goedkoper gezien geld terug garantie !
De zuilen zijn ondertussen grotendeels verdwenen en daar zullen weinigen rouwig om zijn, maar het opzet om geen winst te maken is nog zo gek niet, zeker in deze tijd waar zowat alles rond commercie en efficiëntie draait. Zo is ook het idee ontstaan om voor onze buurtwinkel, ook en vooral omdat zovele wijkbewoners verlangen om opnieuw een buurtwinkeltje te hebben in de wijk.
Ons doel was niet winst maken, maar wel om de wijkbewoners te dienen. En alle inwoners zonder enig onderscheid, jong of oud, katholiek of moslim, Vlaams of van andere origine. En willen van winkelen ook weer iets aangenaam te maken. Geen steriele winkelrekken, in shoppingcenter Malem was er vanalles te beleven. En mocht je keuvelen en over koetjes en kalfjes filosoferen zolang je wil !
We beseften dat we niet kunnen concurreren tegen de Aldi's en de Lidl's van deze wereld, maar dat was ook niet de bedoeling. Wat we wel konden aanbieden, is nabijheid, tijd voor babbeltjes en minder eentonigheid dan de grote winkelketens, met geld terug als je niet leuk vind garantie !
Dit experiment toonde duidelijk de meerwaarde aan van een winkeltje in de buurt. Nog veel meer dan een winkeltje, werd het een plek waar mensen elkaar ontmoeten. Werkelijk Iedereen kwam er over de vloer, zelfs schepenen of Kim Yun Un die uit sympathie voor Malem beloofde geen atoombom te gooien !
En alles werd er betaalbaar, zelfs de dure toeristische Gentse neuzekes !
De kinderen en de buurt hielpen ons om de winkel uit te bouwen, zoals hier met een buitentoonbank. En als je fiets kapot was, stond een winkelvrijwilliger klaar om je verder te helpen.
Je kon er unieke dingen kopen, zoals zelfgemaakt slijm, en er waren experimenten met bv kapper.
Het was zeer jammer dat het project afliep en het smaakte naar weer. Zovele buurtbewoners vroegen wanneer het winkeltje weer openging. We wilden dit graag doen, maar daar zijn tijd en iets van middelen voor nodig, en we hebben ook een job te doen en filmpjes in opdracht te maken.
De doorbraak kwam er in de zomer van 2023 toen we ‘goed doel’ waren op Karmaclan een bedrag van 6000 euro ophaalden voor de werking in Malem. Op hetzelfde moment kwam een stagiaire van artevelde hogeschool zich kandidaat stellen om in 2024 haar stage te doen in de winkel, en verklaarde buurtwerk zich achter de winkel te willen zetten. Dit was voor ons het sein om er voluit voor te gaan.
Met de centen van CirQ hebben we geïnvesteerd in de winkel. We zijn begonnen met verwarming te leggen, toch het grootste mankement tot op dat moment. We hebben alles geschilderd, rekken gemaakt en heel het pand een grondige make-over gegeven, mede dankzij de ongelofelijke inzet van vrijwilligers zoals Marc, Dirk en Natasha.
Een extra stimulans kwam er toen we een van de laureaten waren van de jaarlijkse projectoproep van ‘gent en Garde. Zo hadden we ook een budget op frigo ,en diepvriezer te kopen, en te werken rond gezonde en lokalen voeding.
Dit alles leidt tot de heropening van de winkel op vrijdag 12 januari, en nu blijven we in ieder geval 1 jaar open.
We hopen een stevige vrijwilliigerswerking op te bouwen, en studenten van Artvelde gaan voor ons een soort businessplan opstellen hoe we na 1 jaar kunnen proberen op eigen benen verder te gaan, en dit zonder de prijzen om te slaan .
Of wie weet weet wil de stad ook eens duurzaam investeren in Malem en ons ondersteunen zoals bv de supermarkade in de Muide. We maakten alvast samen met de buurt een manifest over, en ondersteuning voor een buurtwinkeltje is daar een element van.
Tot nader order gaan we het zelf moeten doen, en dat gaan we ook proberen. Ook jij kan helpen, door ons bv kwalitatieve tweedehandsspullen te schenken (zie tabblad tweedehands). Dit is ons enige bron van eigen inkomsten en het is zoals ze zeggen een win win.
We kunnen zodoende wat eigen inkomsten verwerven en kunnen onze voeding zo goedkoop mogelijk houden, en de buurt heeft kans op leuke spullen aan betaalbare prijzen.
Het is in alle gevallen de bedoeling dat we op een of andere manier kunnen blijven voortbestaan.